On yedi milyon insanın yaşadığı Hollanda’da, çiftçilerin sayısı on altı bin civarındadır. Ancak, çiftçiler Hollanda topraklarının yüzde ellisine sahipler. Çiftçiler bu topraklarda 100 milyon tavuk, 12 milyon domuz, 4 milyon inek ve 600 bin keçi besliyorlar. Bu hayvanların idrar ve gübresinden çıkan amonyak ve azot çevre ve iklim için zararlı görülüyor. Hükümet bunun önüne geçmek için hayvan sayısını yüzde 50 azaltmayı planlıyor. Bu konuda yoğun bir mücadele var.

Bayraklar ters asılmıştı
İşte Hollanda, çiftçilerle hükümet arasında aylardır devam eden böyle çetrefilli bir sorun ile seçimlere girdi. Hatırlanacağı üzere, çiftçiler aylardır hükümet merkezi Lahey, oto yolları ve vilayet binalarını traktörleriyle yer yer işgal etmişlerdi. Yine Hollanda’nın her yerinde, ana ve ara yollarda, tersine çevrilmiş  Hollanda bayrakları aylarca asılı kaldı.

Çiftçilerin seçim zaferi
15 mart çarşamba günü Hollanda’da yapılan İl Genel Meclisi seçimlerinin en büyük galibi, BBB (Çiftçi Vatandaş Hareketi) oldu. Öyle ki, parti başkanı bayan Caroline van der Plas bile kendilerine verilen oyların çokluğu karşısında şaşkına dönmüştü. Yol kenarlarında ters asılan bayraklar aslına uygun haline getirildi. İl Genel Meclisi seçimlerine ilk defa giren BBB tam bir zafer kazandı. İktidar partileri, başta CDA olmak üzere D’66 ve VVD oy kaybederken, sol partilerin oylarında artış oldu. Seçimlerin en büyük kaybedeni ise aşırı sağ partiler oldu.

Dört önemli tema
İl Genel Meclisi seçimlerine, ‘siyasete / bakanlara güvensizlik’,  ‘amonyak / azot tartışması’, ‘göç / mülteciler’ ve ‘iklim sorunu/politikaları’ damgasını vurdu. Liderler, seçimden bir gün önce, dışarıda 200 traktörün korna sesleri altında, bu konuları tartıştılar. 

Hükümete sarı kart
Seçimlerin galibi tereddütsüz Çiftçi Vatandaş Hareketi BBB, genelde Hıristiyan Demokratların hakim olduğu Zeeland ve Drenthe vilayetlerinde ezici çoğunluğu alırken, diğer vilayetlerin hepsinde birinci parti oldu. Bazı vilayetlerde her üç seçmenden birisi BBB’ye oy verdi. Özellikle Drenthe vilayeti seçmenleri, iktidar ortakları CDA, VVD, D66 ve CU ile hesaplaştı. BBB’ye oylar aşırı sağ parti seçmenleri olmak üzere iktidar partilerinden geldi. Seçmen genel anlamda, sağ ve sol liberal ağırlıklı 4’üncü Rutte hükümetine sarı kart gösterdi. CDA, seçim sonuçlarında uğradığı hezimeti parti içinde tartışmaya başladı.

Senato ve siyasette dengeler alt üst oldu
Akşam saat 21.00’de sona eren oy kullanımını takiben ilan edilmeye başlanan sonuçlara bakılarak, her saat başı, Senato’da meydana gelecek değişime vurgu yapıldı. İl Genel Meclisi üyelerinin 30 Mayıs’ta seçeceği Senato üyeleri, adeta şimdi seçilmiş gibiydi. Her ne kadar, 75 üyeli Senato üyeleri, İl Genel Meclisi üyeleri tarafından seçilse de, çarşamba günü yapılan seçimlerin sonuçları, Senato’da dengeleri alt üst etmişti. Zira, Senato’da hiç üyesi bulunmayan BBB, 16 sandalye kazanmıştı. Bu durum, Senato ve Hollanda siyaseti için, beklenmeyen bir değişimdi. Bilindiği üzere Senato, Hollanda yasamasının üst meclis yapısını oluşturur. Siyasi kararlar parlamentoda alınır, kararları kontrol eden Senato üyeleri, onaylar veya veto eder.

Toprak ve iktidar
Toprağa hakim olan iktidara da hakim olabilir mi?
Doğrusu bu felsefi sorunun cevabı, çarşamba günü Hollanda’da yapılan seçimlerde kendini gösterdi. Şimdilik, çiftçilerin fendi, sağ ve sol neo-liberalleri yendi. ‘Artık söz çiftçilerin diyeceğiz’ ama, BBB hareketi, eski Çiftçi Partisi’nin yerini alan çok yeni bir siyasi oluşum. BBB, 2019 yılında oluştu ve parlamentoda şimdi başkan olan Van der Plas ile temsil ediliyor. Hareketin lideri ve aşırı sağ ve iktidar partilerinden kayan popülist seçmen, maalesef göç ve mülteciler karşıtı söylemlere sahipler. Dolayısıyla, çiftçilerin iktidar zaferi, bizim için düşündürücüdür.

Bu arada, her ne kadar tercihli oyların sayımı devam ediyor olsa da, Su Yönetimi seçimlerinde de BBB ve yerel partiler önde gidiyor. Diğer taraftan geçen seçimlerde Türklerin teveccüh gösterdikleri DENK partisi, çok güçlü olduğu Güney Hollanda, Kuzey Hollanda ve Utrecht vilayetlerinde bile bir üyelik kazanamazken (Tercihli oylar belirleyecek) Senatoya da bir üye dahi seçemeyecek.

Senato ve Hollanda siyasetini alt üst eden ve liderler tarafından da ‘siyasi deprem’ olarak görülen bu değişimin siyasi partiler tarafından sağlıklı yorumlanmasını temenni ederim.