Amsterdam acayip bir şehirdir.

Bu köşeyi takip edenler hatırlayacaklardır. Geçen haftalarda, Amsterdam Belediye Başkanı Femke Halsema, camilere gönderdiği ve sonra geri çark ettiği bir mektupla gündeme gelmişti. Şimdi ise, bu olumsuzluğun tam tersi, ünlü İslam düşünürü Farabi’nin Hollandaca yayınlanan bir kitabının tanıtımı ile tekrar gündemde.

Hollanda’nın renkli ve kültürel başkenti Amsterdam, ekim ayının sıcak geçen son günlerinde, tarihi bir etkinliğe sahne oldu. Bu anlamlı etkinlik, 2007 yılından itibaren, bilim insanları, sanatçı ve düşünürlerin oluşturduğu, akademik ve kültürel bir kuruluş olan, ‘SPUI25’ tarafından gerçekleştirildi. Etkinliğin konusu, Farabi’nin en önemli eserlerinden biri olan ‘Erdemli Şehir’ kitabının, Hollandaca olarak yayınlanması çerçevesinde yapılan tartışmaydı.

Farabi’nin ‘Erdemli Şehir’ kitabı, İslam felsefesi uzmanı ve filozof  Michiel Leezenberg tarafından ilk kez Hollandacaya tercüme edildi. Farabi’nin bu meşhur eseri, geçen yıl İmam-ı Gazali’nin ‘El-Munkız mine’d-dalâl’ adlı kitabını da yayınlayan Boom Klassiek yayınevi tarafından okuyucuya ‘De deugdzame stad’ başlığıyla sunuldu. Kitabın yayınlanması çerçevesinde Amsterdam’da bir program organize edildi. Programa başta kitabın mütercimi Michiel Leezenberg olmak üzere, Amsterdam Üniversitesinden filozof Khadija al Mourabit, filozof ve ilahiyatçı Pooyan Tamimi Arab, Arapça uzmanı Robbert Woltering ve gazeteci Naeeda Aurangzeb katıldılar.

Amsterdam’da yapılan program, hem sosyal medyada hem de ana akım gazetelerde geniş bir şekilde yer aldı. Konuşmacıların, programda felsefi kanon, cinsiyet ilişkileri, İslam ve aydınlanma konularına ağırlık vermeleri, programı daha cazip hale getirdi.
Medyada, Farabi’nin, insanın bu dünyada yani ölmeden önce de en yüksek mutluluğa erişebileceğini savunması, Hollandacaya tercüme edilen kitabının ana fikri olarak öne çıktı. 

Farabi, var olan her şeyin ve beşeri bilginin de Allah’tan geldiğini kabul eder. İnsanın en büyük hedefi, Allah’ı bilmek, tanımak ve idrak etmek olduğuna işaret eden Farabi, ‘Erdemli Şehir’ kitabında, alem ve Allah hakkında doğru bilgiye ulaşabileceğimizi belirtiyor. Farabi’ye göre, bu bilgi, dini metinlerin incelenmesi, ahlaki davranış ve eylemler geliştirilmesi yoluyla elde edilebilir.  

Konuşmacılara göre, “Erdemli Şehir’de Farabi, dinin, devlet ve toplumdaki ilginç ve şaşırtıcı rolüne dikkat çekerek, İslam hakkındaki birçok önyargıyı da yıkar. Eser, sadece İslam felsefe geleneğinin zenginliğini değil, aynı zamanda özgür düşünenler ve muhaliflere karşı olağanüstü bir hoş görünün de olduğunu gösterir. Kitabın, Orta Çağ'ın en büyük Yahudi filozofu olarak kabul edilen Kurtuba’lı İbn Meymûn’a, dolayısıyla Hollandalı filozof Spinoza’ya büyük etkisi olduğu bilinir.”

Kitabı tercüme eden filozof Leezenberg’e göre, “İslam’ın felsefeye düşman olduğu fikri kabul edilemez. Bunu, 1500 yılına kadar hüküm süren Endülüs İslam döneminde görmek mümkündür. O dönemde Aristo, birinci öğretici olarak kabul edilirken, ikinci öğretici ise Erdemli Şehir’in yazarı Farabi’ydi. Mantık ilmini öğrenmek istiyorsan, Farabi’yi okumanız gerekir.”

Farabi’ye göre, ‘Erdemli Şehir’, ahlaki olmaktan ziyade, sosyal-psikolojik bir meseledir. İnsan, ancak toplum içinde mutlu olabilir ve mutluluğu yakalayabilir. Ya da, insan mükemmelliğe ulaşmışsa mutlu olabilir. Bu süreçte rol oynayan liderin bir kral, filozof, peygamber ve imam olması, Platon'un filozof-kral idealini kuvvetle anımsatır.
Adalet, ‘Erdemli Şehir’in olmazsa olmazıdır, hatta ilk şartıdır. ‘Erdemli Şehir’in başkanı, felsefe ve siyasi bilgeliğe sahip olmalıdır. ‘Erdemli Şehir’de, insani değerler en üst seviyede gelişmiş olmalıdır.

Ekim ayında, Amsterdam Belediyesi’nin camilere gönderdiği mektup ve beraberinde hissedilen ayırımcılık, her ne kadar Farabi’nin ‘Erdemli Şehir’ tanımlamasına uymasa da, Farabi’nin bir eserinin bu şehirde tanıtılması, insanı ziyadesiyle memnun ediyor.

Hatırlanacağı üzere, geçen yıl, İmam-ı Gazali’nin ‘El-Munkız mine’d-dalâl’ adındaki otobiyografik eseri de Hollandaca olarak yayınlanmıştı.
Medya bu konuda, “Hz. Muhammed’den sonra en önemli Müslümana iade-i itibar”  başlığı atmıştı. Aynı medya şimdi de, Farabi’nin eserinin Hollandaca yayınlanmasıyla ‘İslam, felsefeye karşı değildir’ başlığı ile dikkat çekti.