Avrupa’da yaşayan Müslümanlar arasında ve yaşadıkları ülkelerde de söz konusu hareketlilik ve hazırlıklar hakim. Bu hazırlıklar, Avrupa’daki zincir marketlerin oluşturdukları özel Ramazan köşeleri başta olmak üzere, bir çok kurum ve kuruluşun yayınladığı ‘Ramadan Mubarak, Ramadan Kareem’ ifadeleriyle belirgin bir hal alıyor. Ramazan, özellikle Müslümanların ve farklı kuruluşların organize ettikleri iftar programlarıyla da, Avrupa sosyolojisinin bir parçası haline gelmiş oluyor.   

Her Ramazan ayında, Avrupa Türkleri ve diğer Müslüman toplulukların, Avrupa’nın her köşesinde organize ettikleri ve saymakta zorlandığımız iftar programları bu yıl da yapılıyor. Bu yıl yapılan iftar organizasyonlarının bir çoğunda, Türkiye’mizde ve komşumuzda meydana gelen büyük depremin izlerinin görüldüğünü ifade etmemiz gerekiyor. Deprem bölgesindeki insanlarla dayanışma iftarlarının sayısı çığ gibi, maşallah.

Daha Ramazan ayının ilk haftasında yapılan bazı iftar programları, medyada ve özellikle sosyal medyada geniş yer aldı. Bunlardan birisi, İngiltere’de organize edilen görkemli iftar programıydı.  Başkent Londra'da bulunan ünlü Victoria ve Albert müzelerinde toplu iftar programları bir ilke imza attı. Sosyal medyaya yansıyan fotoğraf ve video görüntülerinde, tarihsel tabloların hemen altında kurulan mütevazi yer sofraları etrafında bağdaş kurarak oturup iftar saatini bekleyenler, okunan ezan, müze salonlarında kılınan toplu namaz yer almaktaydı. Yine İngiltere’nin Chelsea futbol takımının Stamford Bridge Stadında organize edilen iftar programı da sosyal medyaya yansıdı. 

Londra’da yaşayan, uluslararası ilişkiler uzmanı değerli dostum Emre Önal, söz konusu İngiltere iftarlarının ardından şu mesajı göndermiş: “Devlet diyor ki , bu ülke senin. Senden utanmıyorum. Seni öteki görmüyorum. Sana tepeden bakmıyorum. Bu ülke senin, Victoria, Albert Müzeleri senin v.b. Sen benim evladımsın ve benim için değerlisin”.

Diğer taraftan, Almanya’dan değerli gazeteci gönül insanı Doğan Tufan’ın yayınladığı haberde, Almanya’nın Pforzheim kentinde Weiherber ilk ve ortaokulunda iftar yemeği organizasyonu yapıldığını okuduk. Öğrenciler, öğretmenler ve aileleri hep birlikte ilk kez iftar programı düzenlemişler. Okul öğrencilerinden 14 yaşındaki Cenk Sekmenoğlu’nun okuduğu ezan huşu içinde dinlenirken, Türk aşçısı Serap Yumuk'un hazırladığı Türk yemekleriyle katılımcılar iftar açmışlar.

Depremzedelere prefabrik ev yaptırmak amacıyla Hollanda’nın Twente bölgesinde yaşayan Türklerin organize ettiği yardım iftarı, Karama Solidarity adı altında, Filistinli Müslümanlara yardım amacıyla Belçika’da organize edilen iftar programları başta olmak üzere, Avrupa’nın her köşesinde çok sayıda dayanışma iftar organizasyonlarını görüyoruz. 

Toplu organize edilen iftar programları yanı sıra, Ramazan boyunca bireysel olarak da bir çok özel etkinlik yapılıyor. Ramazan’ın ruhuna uygun olarak, çalıştıkları şirketlerde iftar ve Ramazanla ilgili program düzenleyenler, ödeme zorluğu çeken müşterilerine Ramazan süresince ücretsiz diş tedavisi hizmeti verenler, yazdıkları gazetelerde oruç ile ilgili yazanlar, iş arkadaşlarıyla dayanışma orucu tutanlar ve daha pek çok etkinlik sayılabilir bu çerçevede…

Tüm bu örneklerden hareketle, her ne kadar bazı aptal Avrupalılar sokak ortalarında Kur’an-ı Kerimi yaksalar ve yırtsalar da, İslam, her haliyle Avrupa’nın bir gerçeği ve parçası olmuştur. Ramazan ayında, iftar programlarında yaşanan heyecan ve hareketlilik bunun açıkça göstergesidir. Nefs-i emmaredeki insan tipi, sahip olmak-üretmek-tüketmek kaygısının tavan yaptığı bir Avrupa’nın geleceğinde, dayanışma, adalet, paylaşma ve merhamet değerleri, nefes aldırıcı bir rol oynayacaktır. Ramadan Mubarak, Ramadan Kareem ifadeleri bunun işareti olabilir…

Dünyada ilk felsefi roman olarak bilinen, ‘Hayy İbn Yaqzan’ kitabından hareketle, Hollandaca, “Ceylan’ın Oğlu” başlığı taşıyan yeni bir kitap yayınlandı. Kitap, filozof Sabine Wassenberg ve Kamel Essabane tarafından kaleme alınırken, içindeki çizimler ise, Karuna Wirjosemito’ya ait. Vrije Uitgever (yayınevi) yayınları arasında okuyucuya sunulan kitabın öncelikli hedef kitlesini, dokuz yaş ve üstü çocuklar oluşturuyor.

“Ceylan’ın Oğlu” adlı kitabın yayınlanmasıyla birlikte, medyada yazarlar ile çeşitli söyleşiler yayınlandı. Bu söyleşilerden hareketle, yazar ve yayıncı Ceylan Pektaş-Weber, Nieuw Wij magazininde, kitap ile ilgili bir eleştiri kaleme aldı.
Yeni yayınlanan kitabın içeriğine geçmeden önce kısaca, kitaba kaynak teşkil eden Hayy İbn Yaqzan ile, Endülüslü büyük İslam düşünürü ve yazarı İbn Tufayl’i tanıyalım.

Bu köşeyi takip edenlerin hatırlayacakları üzere, önceki yıllarda Ruhun Uyanışı yani Hayy İbn Yaqzan’ın hikayesi başlıklarıyla, söz konusu kitap üzerine çeşitli yorumlarım olmuştu. Zira, Hayy İbn Yaqzan ve İbn Tufaly ile tanışmam, üniversitenin birinci sınıfında, teorik pedagoji dersimize giren, Harrie Teunissen’in bana hediye olarak verdiği ve benim de okuyup, hakkında küçük bir tez yazdığım kitapla olmuştu. Sonraki yıllarda da kitap üzerine pek çok yazılarım yayınlandı.

Kitap, önce meşhur İslam filozofu İbn Sina’nın denemesi ve devamında Endülüs’lü İslam düşünürü İbn Tufayl’ın yayınladığı felsefi bir kitap çalışmasıdır. İslam düşüncesinin gelişme döneminde yayınlanan bu kitap, ilk defa on yedinci yüzyılda, Latinceden Hollandacaya tercüme edilmiştir. Tanınmış Hollanda düşünürü Spinoza’yı derinden etkileyen, hatta tercümesi kendi kitapları arasında yayınlanan bu kitap, 1985 yılında Arapça dili uzmanı Femke Kruk tarafından ikinci kez Hollandacaya tercüme edilerek yayınlanmıştır.

“Ceylan’ın Oğlu” kitabına geri dönelim.
Yeni yayınlanan bu kitapta, çocukların anlayacağı bir dil kullanılmıştır. Kitap, çizimlerle desteklenmiştir. Eserin kahramanı yani ceylanın oğlu Hayy’dır. Hayy, insanların olmadığı bir adada, kendisini sahiplenen anne bir ceylan tarafından büyütülmüştür.
Eser baştan sona, Hayy’ın insanların olmadığı bir adada edindiği tecrübeleri anlatıyor. Yazarlar ve ressam, Hayy’ın ıssız adada hayvanlar ve tabiatla kurduğu iletişimi, bir iç yolculuk olarak tanımlamaktalar.

Hayy, düşünmeye sorularla başlar. İlk sorusu, ‘Hiçbir insanın yaşamadığı bu adaya nasıl geldim?’ şeklindedir. Hayy, etrafındaki hayvanların üremesinden hareketle, kendisine benzeyen bir annesinin olduğunu düşünür. Ancak, adada kendisine benzeyen birisi yoktur. Annesi ormanda yaşayan ceylandır. Uzun uzun düşünür. Hayvanlar ve bitkiler arasındaki farkları düşünür. Anne ceylanın ölümüyle, sorduğu soruların içeriği de değişir. Sorular artık soyut bir özellik kazanır. Başı dönünceye kadar düşünür. Ve bir gün adadaki bataklıkta kaybolur. Bu esnada önce korkar sonra şükran ve bağlılık duygusu yaşar. Bir müddet sonra, hayatının anlamındaki sırra yaklaşarak, varoluştaki amacı görür.

Dokuz yaş ve üstü çocuklar için hazırlanan “Ceylan’ın Oğlu” kitabında, hikaye anlatma ve felsefe yapma metoduyla, çocukların hayal gücüne hitap edilerek, çocuklar evrensel yaşam soruları hakkında düşünmeye teşvik ediliyor. Ana hikaye, okuyucuyu, doğa ile sevgi dolu bir ilişki geliştiren Hayy’ın bilişsel, duygusal ve ruhsal gelişimine götürdüğü için, aynı zamanda pedagojik bir hikâyedir. Yazarlara göre kitap, insanların birbirileri hakkında önyargılara sahip olduğu, kutuplaşmanın kol gezdiği günümüz toplumlarında, okuru felsefe yapmaya, düşünmeye davet ediyor. Kitap, Hayy’ın deneyim ve düşüncelerini ortaya koyarak, özellikle çocukları bağımsız düşünmeye teşvik ediyor. 

Kitaptaki bölümler, İlk canlı nasıl ortaya çıktı?, İnsanlarla hayvanlar arasındaki fark nedir?, Doğadan neler öğrenebilirsin?, Evren sonlu mu, sonsuz mu?, Nasıl iyi bir insan olursun? sorularıyla bitiyor.
Kitap, her ne kadar çocuklar için önemli olsa da, yetişkinler için de bir o kadar hayati mesajlar taşıyor. Bu hayati mesajlar hiç şüphesiz, “Kendinize güven duyun” ve “akletme” marifetinizi bir an önce keşfedin.

Bu bağlamda, akademisyen ve diplomat Prof. Talip Küçükcan’ın,  TRT AKADEMİ Dergisi’nin 15. sayısında, “İslam Dünyasının İslamofobi ile Mücadelesinin Parametreleri” başlıklı önemli bir makalesi yayınlandı.  
Küçükcan, kapsamlı makalesinin giriş bölümünde, “İslam karşıtlığı ve düşmanlığı olarak anlaşılması gereken İslamofobi, küresel ölçekte dışlama, soyutlama, ayrımcılık, yabancı ve öteki düşmanlığı, nefret söylemi ve nefret suçlarına dönüşmektedir”diyor.
İslamofobi kavramı her ne kadar yeni olsa da, Avrupa’da gelişen siyaset tarzı, İslam’a ve Müslümanlara duyulan ön yargı, tutum ve davranışların bir bütün olarak kökeninin eskilere dayandığına dikkat çeken Küçükcan, tanınmış oryantalist Edward Said’in kitaplarına atıfta bulunarak, ‘Batı’nın Doğu ve İslam uygarlığı hakkında oluşturduğu algıyı’hatırlatıyor.
Küçükcan, ötekileştirici, düşmanlaştırıcı ve yer yer kriminalize edici bu algının, yıllar boyunca edebiyat kitaplarında, seyahatnamelerde, hatıratlarda ve tiyatro oyunlarının metinlerinde nakış nakış işlendiğini savunuyor.

Böyle bir algı ve bakış açısı doğrultusunda geliştirilen kimlik ve yaklaşım, beraberinde Doğu’nun ve İslam Dünyasının işgal edilmesi, köleleştirilmesi ve sömürgeleştirilmesi yaklaşımı ve yakıştırmasını getirmiştir. Bu algıya göre, Doğulular ve Müslümanlar terbiye edilmeli, medenileştirilmeli ve barbarlıktan âzat edilmelidir. Ne yazık ki, Batı’da bu anlayış 1500’lü yıllara kadar, yani Martin Luther’e kadar gitmektedir. Kökü yüzyıllara dayanan bir anlayışın kısa vadede kırılması, yıkılması kolay olmayacaktır elbette.

Küçükcan, Samuel Huntington’un 1993 yılında yayınladığı Medeniyetler Çatışması (Clash of Civilizations) makalesi ve 1996 yılında yayınladığı Medeniyetler Çatışması ve Dünya Düzeninin Yeniden İnşası (The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order) kitabıyla, Batı uygarlığının karşısına, İslam ve Doğu dinleri düşman olarak konulduğunu belirterek, Batı ile İslam/Doğu’nun çatışmasının kaçınılmazlığı iddiasına dikkat çekmektedir.
Bu yüzyılın başında meydana gelen 11 Eylül olayları da, İslamofobik söylem, eylem ve politikaların şekillenmesinde etkili olmuştur. Biz bu gelişmelere zemin hazırlayan, bazı İslam ülkelerinde yaşanan insan hakları sorunu, düşünce özgürlüğü, kadınların konumu ve Avrupa’da başkentlerinde meydana gelen terör olaylarına karışan bazı Müslüman gençleri de ekleyebiliriz.

Peki Avrupa’daki Müslümanlar İslamofobi ile nasıl mücadele edecekler?

Küçükcan bu soruya, “İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) bünyesinde Uluslararası Din Özgürlükleri Komisyonun kurulması, 57 İİT üye ülkesinin büyükelçilikleri ve dış temsilciliklerinin harekete geçirilmesi ve bu kurumlarda büyükelçi düzeyinde İslamofobi ile mücadele edecek özel temsilciler atanması” şeklinde cevap veriyor.
Bunun yanı sıra, bu alanda “Ulusal, bölgesel ve uluslararası araştırma enstitüleri, izleme, veri toplama ve raporlama merkezlerinin kurulması ve bu kurumların BM, AGİT, Avrupa Konseyi ve Avrupa Birliği gibi uluslararası kuruluşlar bünyesinde temsil ve diplomasi yürütmesi gerekmektedir” diyor Küçükcan.

Bu çalışmalara ek olarak, özellikle Avrupa’da yaşayan Müslümanlar, var olan kuruluşlarının bünyelerinde, İslamofobi ile mücadele birimleri oluştururken, amacı sadece İslamofobi, ırkçılık ve ayırımcılıkla mücadele olan yeni STK’lar da hayata geçirmeliler. Avrupa’daki Müslüman göçmen kuruluşlar, yaşadıkları ülkelerde, bu alanda etkin olan kurum, enstitü ve merkezlerle de sıkı bir işbirliğine girmeliler. Müslümanlar, örneğin Hollanda’da 13 – 16 mart tarihleri arasında yapılacak “Irkçılığa Karşı Hafta” programlarına ve ‘21 Mart Dünya Irkçılıkla Mücadele Günü’ çerçevesinde, hem kendileri programlar yapmalı hem de bu çerçevede organize edilen etkinlikler başta olmak üzere, ırkçılık, ayırımcılık ve İslamofobi ile mücadele çerçevesinde yıl boyunca düzenlenen programlara katılım sağlamalılar. Müslümanlar edilgen ve mağdur olmaktan kurtulup, mücadelede etkin aktörler olmak durumundadırlar.

Bir hafta sonra, 15 mart çarşamba günü, Hollanda’da İl Genel Meclisi seçimleri yapılacak. Seçmenler; şehir meydanları, kasaba ve köylerin girişlerinde yer alan büyük billboardlara asılan, partilerin aday afişleriyle oy kullanmaya davet ediliyor. Seçim kampanyaları, küçük ölçekli toplantılar ve halkın yoğun olduğu noktalarda, el bildirileriyle yürütülüyor. Medya ve özellikle sosyal medyada da, İl Genel Meclisi seçimlerine yönelik yayınlar yapılıyor.

15 mart tarihinde on iki milyon seçmen, 12 İl Genel Meclisi’nde, önümüzdeki dört yılda görev yapacak üyelerini, oylarıyla belirleyecek. Seçimlere ana akım partiler, VVD, D66, CDA, PvdA, GroenLinks, SP, CU, PVV, FvD, DENK, Hayvanlar Partisi olmak üzere, çok sayıda yerel parti de katılıyor.

İl Genel Meclisleri’ne, Kral tarafından atanan vali / komiser başkanlık eder. Hollanda’da yasama organının iki kanadını teşkil eden ve 75 sandalyeden oluşan senato temsilcilerinin, İl Genel Meclisleri tarafından seçilmesi, 15 Mart seçimlerinin önemini ortaya koyuyor. Zira, İl Genel Meclisi üyeleri seçilirken, dolaylı olarak, 30 mayıs tarihinde seçilecek senato üyelerine de oy kullanılmış oluyor.

Trouw gazetesinin, 5411 kişi arasında yaptırdığı anket sonucuna göre, İl Genel Meclisi seçimlerinde, partilerin konut/barınma, enerji, doğa ve çevre politikaları, seçim sonuçlarını belirleyecek en önemli üç seçim teması olarak çıktı. Ankete göre, 18-34 yaş arasındaki genç seçmenler, yüzde 80 oranında, partilerin konut politikalarına göre oylarını kullanacaklar. Seçmenin oy verirken dikkat edeceği diğer seçim temaları arasında, sırasıyla, partilerin ekonomi, ulaşım, tarım, yönetim, spor hizmetleri gibi konulardaki politikaları da yer alıyor. Aynı araştırmada, siyaset bilimci André Krouwel, konut krizinin, İl Genel Meclisi seçimlerine damgasını vuracağına dikkat çekiyor. 

İl Genel Meclisi seçimlerine genelde katılım düşük olur. Katılımın düşük olması, milletvekili, belediye ve Avrupa Parlamentosu seçimlerinde olduğu gibi, tercihli oyların önemini ortaya koyar. Bunu fırsat bilen adaylar, kendilerine tercihli oy verilmesini isterler. Seçimlerde kullanılacak tercihli oylar, Türk kökenli adaylar için de önemlidir.

Ülke yönetiminin her kademesinde olduğu gibi, İl Genel Meclisi üyelikleri için, Türk kökenli Hollandalılar da, 15 mart seçimlerinde çeşitli partilerden adaylıklarını koydular. Yapılan araştırmalara göre, on iki ildeki toplam 570 üyelik için, 73 Türk kökenli aday seçimlerde yarışacak. Örneğin, 55 üyelik Kuzey Hollanda İl Genel Meclisi için 23 ayrı siyasi parti yarışırken, çeşitli partilerin listelerinde 20 Türk kökenli aday yer alıyor.

15 Mart’ta bir seçim daha yapılıyor. Seçmenlere gönderilen zarflarda iki oy pusulası var. Birisi İl Genel Meclisi, ikinci oy pusulası da ‘Waterschapverkiezingen’ denilen Su İşleri Daireleri seçimi için. Sele karşı korunmak için setler yapmak, atık suyu arındırmak, su kıtlığını önlemek, nehir ve kanallarda suyun temizliğini sağlamak gibi önemli görevler üstlenen Su İşleri Daireleri’ne girmek isteyen Türk kökenli adaylar da var. Evlerimize zarf ile gelen sicim listesinde bu adayların isimleri de yer alıyor. Bu seçim için gelen oy pusulasını da kullanmayı ihmal etmeyiniz.

Hollanda’da Türkler ve seçimler gündeme gelmişken, Türklerin Hollanda’daki siyasi katılımına bir iki cümleyle işaret etmemiz gerekecek. Bu satırları ve Hollanda gündemini takip edenler gayet iyi bilirler ki, 1986 yılından bu yana Hollanda Türkleri, her seçimde yoğun bir seçim kampanyası yürütürlerdi. Türkevi Topluluğu’nun organize ettiği Amsterdam Tartışmaları başta olmak üzere, bir çok şehirde onlarca toplantı yapılırdı. Televizyonlarda tartışma programları yayınlanırdı. Aktif ve canlı bir Türk toplumu vardı. Ancak benzeri bir seçim kampanyasını, bu sefer göremedik. Bunda hiç şüphesiz, 6 şubat tarihinde Türkiye’mizde yaşanan deprem rol oynasa da, geride bıraktığımız son otuz yılda, ana akım Hollanda siyasi partilerinin Türklere karşı tutumları da rol oynadı. Siz buna, bir de, bu ülkede on yıllarca siyasi katılım mücadelesi verenlerin, adeta değersizleştirilmesi, kimi söz sahibi yöneticilerin kurumsal hafıza ve mirasa önem vermemesiyle, artık bir ‘can ismetezliği’ne düşenlerin sayısının çoğaldığını da ekleyebilirsiniz.

Tüm bu gelişmelere rağmen, 15 mart İl Genel Meclisi ve Su İşleri seçimlerine katılmak, Hollanda Türklerinin siyasi katılım mücadelesi açısından hayati öneme sahiptir. Bununla birlikte, yaşadığımız ülke adına sorumluluk almak, toplumun önünde yürümek, karar mekanizmalarında olmak, her Türk için bir varoluş meselesidir. Seçimlere katılalım, katılımı teşvik edelim.