Geçtiğimiz hafta Almanya Dişişleri Bakanı tarafından Strasburg’da teleffuz edi-len “Rusya ile Savaş halindeyiz” cümlesi başta Başbakan Olaf Scholz olmak üzere bakanlığın üst düzey bürokratları tarafından   mümkün olduğunca düzeltilmeye çalışıldı. Ne kadar inandırıcı oldu bilemem ama, yapılan açıklamaların Almanya Dışişleri Bakanlığı’nın nasıl bir siyasetçi tarafından yönetildiğinin farkedilmesi açısından önemliydi. Rusya tarafındaki tepkileri de hatırlarsak devrilen çam hiç te küçümsenecek kadar küçük değildi.

Almanya Rusya ile savaş halinde olmadığını söylüyor, doğru hakikaten ne Almanya’dan Rusya’ya, ne de Rusya’dan Almanya’ya bir silahlı saldırı yok. Bütün Almanya si-yaseti biz savaşın içinde değiliz diyor ve buna da inanıyoruz.  Ancak Rus-ya’nın kıyasıya savaştığı Ukrayna’ya şu an en modern silahlar bizim buradan gidiyor. Bunun da bilinmesinde fayda var. Biz savaşmıyoruz

 Dün bir açıklama yapan Almanya Savunma Bakanı Boris Pistorius, Alman Silahlı Kuvvetleri Bundeswehr’e silah ve mühimmat tedarikini hızlandırmak için savunma sanayisi ile görüşmelere başlayacağını bildirdi.

Alman ordusu silah tedarikini hızlandırırken ülkenin doğusundaki Altengrabow’da Alman Ordusu tatbikat düzenliyor. Savunma Bakanı da birliklere ilk ziyareti sırasında gazetecilere yaptığı açıklamada, Bundeswehr'e silah ve mühimmat tedarikini hızlandırmayı “öncelikli görev” olarak gördüğünü belirtti.

Almanya’nın Dış Politikası’ nın ABD ile paralellik arzetmesi kadar doğal bir şey yok ama, üçlü koalisyonun  bu savaşın neresinde olduğu ve savaşa ne kadar uzaklıkta bir dış politika sürdürdüğü konusunda kafalar çok karışık. Yeni Savunma Bakanı Boris Pistorius bir yandan Federal Ordu’ya mühimmat tedarikinde miktarın önemine dikkat çekerken, öte yandan Ukrayna'ya vadedilen Leopard 2 tanklarını ve Marder zırhlı piyade muharebe araçlarının da bir an önce teslim edileceğini belirtti.

Sonuç olarak şuraya gelmek isti-yorum, Alman Dişişleri Bakanı tarafın dan yapılan açıklamalar başbakan ve bakanlık bürokratları tarafından dikkatlice düzeltiliyor. Öte yandan ordu hızlı bir şekilde silahlanmak istiyor. Yine aynı ordu Ukrayna’ya silah ve mühimmat bağışında bulunuyor. Doğrusu Almanya gerçekten çok garip bir ülke.

Birinci Dünya Savaşı’nın ardından yenilen Almanya’da oluşan kaos ortamında gerçekleşen darbe teşebbüsleri sürecinin çetelesinden haberdar olmayan günümüz Almanları birdenbire Reichsbürger (İmparatorluk Vatandaşları) hareketinin marifetleriyle yüz yüze gelince uzaylılarla karşılaşmışçasına şaşırdılar. Devlet, hadisenin üzerine binlerce kolluk kuvvetiyle giderken, halk hadiseyi izaha nereden başlayacağını hala bilememenin sıkıntısı içerisinde.

Halbuki 27 Mayıs 1960 darbesiyle başlayan, Talat Aydemir’in başarısız darbe teşebbüsleriyle süren, ardından 12 Mart Muhtırasıyla, 12 Eylül darbesiyle, 28 Şubat’la, Ergenekon kumpaslarıyla ve nihayetinde 15 Temmuz kanlı darbe teşebbüsüyle hemhal olmuş biz Türkler için İmparatorluk Vatandaşları hadisesi karikatürden öte bir anlam ifade etmiyor. Bazılarımız Almanlarla konuşurken ‘gördünüz mü, sizde de darbeciler var’ diyerek komplekslerimizi tatmin etmenin zevkini çıkarmaya çalışsak da iddialı Alman demokrasisi için bu hadisenin gayet ciddi gelişmeleri beraberinde getirebileceğini hesaba katmak zorunda-yız.

İmparatorluk Vatandaşları’nın ilk dikkati çeken hususiyetleri Almanya resmen Müttefikler’in ve Rusya’nın işgali altındayken ‘İmparatorluk Yaşıyor’ diye ortaya çıkmazken, şu veya bu şekilde işgalin bitip, Avrupa’nın hatta dünyanın yeniden şekillenip, bu yeni düzende de Almanya’nın Avrupa’nın sahibi rolüne yükseldiği bir dönemde ortaya çıkmaları ve adeta kartların yeniden karılmasını, daha doğrusu 1937 sınırlarına ve şartlarına dönülmesini talep etmeleridir. İçinde meşrutiyetçisinden nazisine değişik görüşten bir hayli maceracıyı barındıran hareketin, üzerinde durulan en önemli özelliği homojen bir yapı oluşturmamasıdır. Heterojen görüntünün ve birbirinden bağımsız hareket eden onlarca ayrı dernek ve inisiyatifin bir planın neticesinde mi yoksa tedbir amaçlı mı böyle göründüğünü henüz bilmi-yoruz.

Bildiklerimiz; bu günkü Alman devletinin varlığını kabul etmeyen, 3. İmparatorluk’un (Dritte Reich) bittiğini gösteren uluslararası bir belge bulunmadığına inanan ve kendile-rini oluşturulmuş basit mantığa dayalı hipotezlerle (buna komplo teorileri de diyebilirsiniz) hareket eden ve sayılarının artık 30 binlerde olduğu tahmin edilen bir hareketin varlığı. Saçma görünen söylemleri sebebiyle 10 yıl öncesine kadar ciddiye alınmayan, ancak son birkaç senedir Anayasayı Koruma Örgütü’nün raporlarına girecek kadar dikkat çeken, korona önlemlerine karşı yapılan gösterilerde birçok yerde başı çekerek kitlesel olma yolunda adımlar atan İmparatorluk Vatandaşları, hızlarını alamayarak -muhtemelen- ABD’de Trump taraftarlarının Capitol’ü işgal ederek düzeni değiştirme teşebbüsüne benzer birtakım hevesleri dillendirince yakayı ele verdiler. Elbette mahkeme süreci konunun daha net çizgilerle anlaşılmasını sağlayacaktır; ancak Almanya gibi bir ülkede birilerinin darbe yoluyla devletin varlığını yok edip bir yerlerde yaşamakta olduğuna inandıkları İmpatorluk’u ilan etmeyi düşünebilmeleri bir başlı başına ciddi bir hadisedir.

Üzerinde ciddiyetle durulması gereken konulardan birisi, bu hareket mensuplarının bir bölümünün iddia, inanç ve ideallerine gösterdikleri körü körüne bağlılıktır. Büyük bölümü okumuşlardan oluşan bu hareketin mensupları ‘Federal Almanya diye bir devlet yok. Vergilerini ve cezalarını, mahkemelerini reddediyoruz. Kimlik ve pasaportlarını kullanmıyoruz. Plaka sistemlerine bile karşıyız’ derken yoğun bir şekilde bunu günlük hayatlarında da uygulamanın yollarını arıyorlar. Bu sebeple kimlik ve pasaportlarını yakanlar, vergi ve cezalar sebebiyle devletle başı dertte olanlar var. Ayrıca kendilerine has kimlik, plaka ve benzeri uygulamalar yaptıkları da biliniyor. Başlangıçta ciddiye alınmayan bu teşebbüslerin artık hafife alınmaması gerektiği görülüyor.

Almanya için aynanın asıl ürkütücü yüzü ise bunların içerisinde sayıları hızla artan şiddet eğilimli kişilerin varlığı. Sayıları ve eylemleri bir hayli artan aşırı sağcı ve nazi eğilimli örgütlere ilaveten yeni bir terör örgütünün varlığı elbette istenmeyen bir durum. Güvenlik güçlerinin birkaç kişiyi yakalamak için binlerce kişiyi seferber etmesini, bu minvaldeki açık bir mesaj şeklinde değerlendirebiliriz. İşin ne derece ciddi ne derecede absurd olduğunu ise mahkeme safhasında göreceğiz. Bakalım Federal Almanya’yı ve mahkemelerini reddeden İmparatorluk Vatandaşları’nın yargılanmaları nasıl yapılacak?    

Uluslararası ilişkilerde bir ülkenin dışişleri bakanı ülkenin bakanlığındaki en önemli insandır. Bu öngörü  sadece biz Almanya’da yaşa-yanlar için değil, hemen her ülkede dış politika tarihi yapanlar için üç aşağı beş yukarı bir şekilde tarif edilir. Elbette dışişleri bakanı her kararın sahibi ve sorumlusu değildir ama açıkla malar eğer bir bakanın ağzın dan çıkıyorsa, ülkesinin dış politikasının hangi yöne evrildiğini gösterir. Hatta Ukrayna krizi gibi  konuyu Avrupa’nın siyasi liderleri önünde açıklarken dışişleri bakanının ne kadar sorumlu olması gerektiğini sanırım uzun uzun anlatmaya gerek yoktur. Yani dışişleri bakanı dış politika konusunda ülkesi dışında yaptığı açıklamalar sadece kendisini değil, ülkesini de bağlar.

Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock geçtiğimiz hafta Strasburg’da Avrupa Konseyi toplantısında konuşurken aynen şu cümleyi kurdu;  “Rusya 'ya karşı bir savaş içindeyiz, birbirimize karşı değil." Oysa şimdiye kadar Almanya en yüksek ağızdan defalarca “Biz bu savaşta yer almayacağız. Ancak Ukrayna’nın uluslararası hukuktan doğan haklarını destekliyor ve kendini savunma için destek ve-riyoruz” şeklinde idi.

Almanya Dışişleri Bakanı’nın son açıklamaları ile bir anda “Hayırdır, biz savaşa girdik de haberimiz mi yok” dercesine yorum yapmaya başladı. Açıklama Dışişleri bakanı tarafından uluslarası basına açık olan Avrupa Konseyi toplantı sında yapılması ise konuyu bir anda gündeme taşıdı. Dış İşleri Bakanı’ nın açıklamalarının ülkenin dış politikası konusunda -özellikle de dışarıda yapılıyorsa- bağlayıcı olduğunu belirterek tekrar Alman Dış Politikası’nı incelemeye devam ediyoruz.

Almanya’nın Dışişleri Baka nı’na ilk cevap Moskova’dan geldi. Alman hükümetinin üst düzeyde yeni bir açıklama ile düzeltmesine sebep oldu. Öncelikle Alman Dışişleri Bakanı Baerbock’un açıklaması sonrası harekete geçen  Kremlin Berlin’den açıklama istedi. Basın mensuplarının önünde mikrofona geçen Rusya Dış-işleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zakharova, Moskova'daki Alman Büyükelçisinden Berlin'den gelen "çelişkili" açıklamalarla ilgili açıklama talep etti. Rus sözcü ayrıca, "Kendileri ne hakkında konuştuklarının farkındalar mı?" sorusunu yöneltti. Uluslar arası analistlere göre ikinci dünya savaşın dan bu yana Almanya ve Rusya ilişkileri ilk defa bu kadar gerildi. Rus medyası ise Almanya’nın açıkla masını tartışmaya devam ediyor.

Almanya Dışileri Bakanı’nın açıklamalarından bir gün sonra ise durumu düzeltmek yine başbakan Şansölye Olaf Scholz’a düştü. Şansölye ise, kamu yayıncısı ZDF'de Almanya ve müttefiklerinin tank teslimatlarıyla savaşa katılıp katılmadığına ilişkin soruya "Hayır, kesinlikle hayır. Rusya ile NATO arasında savaş olmamalı" yanıtını verdi. Almanya düzeltebildi ği kadar durum düzeltildi ama, ağızdan çıkan söz Almanya’nın hem için de hem de dışında   açıklamaya muhtaç bir konuma geldi.

Almanya  Dış İşleri Bakanı’ nın Avrupa’yı Rusya karşıtlığın da buluşturmayı amaçladığı açık olan konuşmasında kullandığı cümle ile ilgili hükümet tarafından gelen düzeltmelere bir yenisi de Alman hükümet sözcüsü Yardımcısı Christiane Hoffmann’dan geldi. Almanya’nın Ukrayna’yı Rusya’ya karşı savaşta desteklediklerini ancak savaşın bir tarafı olmadıklarını söylerken dışişleri bakanı ikinci defa en açık çekilde düzeltilmiş oldu. Hoffmann, başkent Berlin’de, Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock’un 24 Ocak Salı günü Strazburg’da Avrupa Konseyi’nde kullandığı "Rusya' ya karşı bir savaş içindeyiz, birbirimize karşı değil" sözlerine ilişkin açıklama yaptı.

Almanya Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Christian Wagner de esas olarak AB’nin G7 ve NATO ortaklarıyla Rusya’nın Ukrayna’da yürüttüğü acımasız saldırı savaşına karşı birlikte durduğuyla İngilizce yapılmış uzun bir görüşme olduğu-nu vurgulayarak "Alman Hükümet Sözcüsü'nün ifade ettiği gibi ve Dışişleri Bakanı ile Alman hükümetinin başka üyeleri, uluslararası hukuk anlamında çatışmanın tarafı olmadığımızı ve Ukrayna’ya desteğin de bizi çatışmanın tarafı yapmadığını açıkça belirttiler" değerlendirmesinde bulundu.

Sonuç olarak Alman Dışişleri Bakanı Baerbock’un açıklaması tam açık olmadığı için üç defa  açıklama ile açıklanmış oldu.

Batılı ülkelerin Rusya'ya yönelik yaptırımlarına ve Ukrayna'daki savaş ne- deniyle birçok şirketin faaliyetlerini askıya almasına rağmen aralarında büyük markaların da bulunduğu Alman şirketlerinin çoğu, Rusya'da faaliyete devam  ediyor. Almanya bir yandan Ukrayna'ya askeri destek sağlarken diğer yandan büyük Alman firmalarının Rusya’daki işine devam etmesi anlaşılır gibi değil.

İsviçre'deki St. Gallen Üniversitesinin yayımladığı rapor, 1 milyon doların üzerinde gelir elde eden AB ve G-7 şirketlerinin yalnızca yüzde 8,5'inin Rusya'dan çekildiğini ortaya koydu. Rusya'da hala aktif öz sermaye yatırımları bulunan 1284 G7 ve AB'li şirket arasında en büyük payı yüzde 19,5 ile (250 şirket) Almanya merkezli şirketler oluşturu-yor. Bunu %12,4 ile ABD, %7 ile Japonya ve %6,3 ile İtalya merkezli şirketler takip ediyor.

Yale Üniversitesince yapılan araştırma da 19 Alman şirketinin, Rusya'da her zamanki gibi işlerine devam ettiğini, 18 firmanın önemli iş faaliyetlerini yürütürken gelecekteki planlı yatırımlarını ertelediğini ve 20'sinin bazı önemli ticari faaliyetlerini küçülttüğünü ancak diğerlerini sürdürdüğünü gösterdi.

31 şirketin ülkeden ayrıldığı, 39 Alman firmasının geri dönme seçeneklerini açık tutarken operasyonların çoğunu veya neredeyse tamamını geçici olarak kısıtladığı kaydedildi.

Birçok sektörden Alman firma, Rusya'daki işlerine devam ediyor

Alman perakende devi Metro, savaşın başlamasından kısa süre sonra Mart 2022'de "Rus-ya'nın Ukrayna'ya saldırısını" kınayan açıklama yapmış ancak bu ülkedeki faaliyetlerine devam edeceğini belirtmişti. Metro, "Karar kolayca alınmadı, dikkatli bir iç incelemeden sonra alındı. Şirket, oradaki 10 bin çalışanından sorumlu ve birçok kişi yiyeceklerini bizden alıyor" ifadeleri kullanılmıştı.

Fren sistemleri, iç elektronik ürünleri ve lastik üreten Alman otomotiv firması Continental da Rusya'daki faaliyetlerini durdurmuş ancak ertesi ay yerel personelini korumak istediğini iddia ederek yeniden faaliyete geçtiğini duyurmuştu. Şirketin açıklamasında, "Rusya'daki çalışanlarımı zı kovuşturmadan korumak için gerekirse Kaluga'daki lastik fabrikamızda yerel pazar için binek lastiği üretimine geçici olarak yeniden başlıyoruz" bilgisi paylaşılmıştı.

Alman teknoloji devi Bosch da Rusya'da hala faaliyet gösterirken Alman makamlarının firma hakkında soruşturma baş-latması nedeniyle Rusya'daki varlıklarını satmaya çalışıyor. Ekonomi Bakanlığı, Bosch'un hem sivil hem de askeri amaçlarla kullanılabilecek mallara yönelik ihracat yasağını ihlal edip etmediğine ilişkin soruşturma başlatmıştı.

Almanya'nın ünlü çikolata markası Ritter Sport da Rusya'daki faaliyetlerine devam ediyor. Şirket, daha önce Rusya'daki faaliyetlerinden elde edeceği karı, Ukrayna'ya bağışlayacağını açıklamıştı.

Uzaktan destek yazılımı geliştiren AnyDesk Software de Ukrayna'daki savaşa rağmen Rusya'da her zamanki gibi iş yapmayı sürdürüyor.

Alman tıbbi şirketi B. Braun ise Rusya'daki faaliyetlerini azaltmak veya askıya almak için herhangi bir adım atmazken Alman- ya'nın en büyük kimya ve ilaç şirketi Bayer, Rusya ve Belarus'ta "temel sağlık ve tarım ürünleri hariç" ticari faaliyetlerini askıya almasına rağmen ülkede hala aktif durumda bulunuyor.

İş makineleri tedarikçisi Zeppelin Group'un daha önce Rus-ya'dan çıkmak zorunda kalabile- ceğini açıklamasına rağmen şu ana kadar herhangi bir çekilme kararı açıklamaması dikkati çekiyor.

Almanya merkezli tarım makineleri üreticisi Claas, BPW, Fresenius, Siemens Healthineers, Storck, Ukrayna'daki sava şa rağmen normal zamanlardaki gibi Rusya'da faaliyetlerine devam ediyor.

Alman yapı malzelemeri üreticisi Knauf da Rusya'daki faliyetlerine devam ederken sağlık sektöründe faaliyet gösteren Merck'in de Rusya'da aktif olması oldukça dikkat çekici. Bütün bu bilgilerden sonra Alman şirketleri Rusya’da gerçekten çok mutlu.

Kaynak: AA, St. Gallen Üniv., Yale Üniv.